Drukuj

Wycieczka z Karpackim Gazdą do Starej Chałupy w Milówce na prelekcje o góralszczyźnie, zbójnictwie karpackim, architekturze i sztuce górali beskidzkich.

Oferta przewodnicka:

• przyjazd do Milówki,

• zwiedzenie muzeum „Stara Chałupa” w Milówce,

• wzięcie udziału w zajęciach edukacyjnych.

SZCZEGÓŁY OFERTY:

Tą ofertę Karpacki Gazda kieruje do grup turystycznych, szkół (dzieci, młodzieży) które chcą atrakcyjnie spędzić czas w Beskidzie Żywieckim – stolicy zbójnictwa karpackiego. Aby lepiej poznać region beskidzkich gór, jego tradycje i zwyczaje proponujemy Państwu prezentacje sztuki ludowej w „Starej Chałupie” w Milówce. Będziecie Państwo mogli sami spróbować stworzyć dzieło ludowe podczas warsztatów regionalnych które zorganizujemy. Na Państwa życzenie organizujemy prelekcje o sztuce i architekturze górali.

Karpacki Gazda zaprasza wszystkich podróżujących Szlakiem Zbójników Karpackich do miejsca, gdzie można wysłuchać opowieści o pierwszych osadnikach, zwyczajach pasterskich, zbójnikach, muzyce i stroju. Opowieści góralskie przeplatane są grą na różnych ludowych instrumentach, pokazem tańca i humorem góralskim. Zakres tematyki i dowcip dostosowany jest do wieku słuchaczy, a ilustracją do opowieści są bogate zbiory strojów, instrumentów pasterskich i gazdowskich. Dopełnieniem opowieści mogą być przeźrocza, które ukazują świat barwnych postaci związanych z regionem, tradycyjne budownictwo górali z Beskidu Żywieckiego i Śląskiego.

Druga część slajdów to panoramy beskidzkie - krótka wycieczka po górach z zaznaczeniem ciekawych miejsc i okazów flory i fauny. Cały spektakl trwa około 1, 5 godziny. Każdy z tematów można rozszerzyć an życzenie słuchaczy. W trakcie prelekcji można dodatkowo zamówić poczęstunek. Na bucku, na bucku listki cyrwieniejom, ka sie nasi horni chłopcy popodziejom.

Zajęcia prowadzone są przez rdzennych górali, którzy z dziada pradziada kultywują obyczaje, tradycje góralskiego życia i jego zasad, pasterstwa i muzykowania. Na góralskim spotkaniu będzie można posłuchać legend starego bacy o zbójnikach. Jeśli nie wiesz, skąd się wzięły parzenice na góralskich portkach, kim byli juhasi, skąd pochodził Janosik lub interesują Cię ukryte w Beskidach skarby, koniecznie skontaktuj się z Karpackim Gazdą. Panowie, panowie, będziecie panami, ale nie będziecie rządzić góralami

Pośród ciekawych informacji, przeplatanych legendami i dowcipami na góralskich posiadach prezentowane są przyśpiewki góralskie. Prowadzący zajęcia góral przygrywa m.in. na skrzypcach, gęślach, kozie, fujarce pasterskiej i końcówce. Dwugodzinny regionalny show, upływa szybko i po obejrzeniu slajdów (ostatni punkt programu), chciałoby się jeszcze i jeszcze.

Utonie, utonie Piórecko na wodzie,

Ale nie zaginie Nuta o ślebodzie.


Prelekcje z tematyki zbójnictwa beskidzkiego:

• czym było zbójnictwo,

• źródła zbójnictwa ludowego i jego początki (raubritterstwo),

• przyczyny powstania zbójnictwa ludowego,

• cechy zbójnictwa i jego organizacja,

• kim był hetman zbójnicki, wybór i rola przywódcy zbójnickiego czyli harnasia, rota zbójnickiej przysięgi / zbójnickie zaprzysiężenie,

• hetmani zbójniccy (beskidzcy, podhalańscy, wschodniokarpaccy),

• kobiety rozbójnice,

• liczebność kompanii zbójnickich,

• miejsca schronienia i obozowania zbójników,

• cyklicznośc działalności kompanii zbójnickich,

• napady zbójników, podział i ukrywanie łupów zbójnickich,

• opieka nad chorymi i rannymi, grzebanie zmarłych zbójników,

• organizacja wewnętrzna grupy / normy współżycia i współdziałania w kompanii zbójnickiej,

• postawy mieszkańców wsi podkarpackich wobec zbójników,

• stosunek ludności góralskiej do zbójników,

• przyjmowanie nowych członków do kompanii zbójnickiej,

• sposoby organizowania się kompanii zbójnickiej,

• struktura społeczna kompanii zbójnickiej,

• styl życia zbójników,

• zbójnickie rodziny / relacje rodzinne zbójników / zbójnickie frajerki,

• wielkopańscy bandyci / przykład idzie z góry / czym różnili się możnowładcy od zbójników,

• zabawy zbójnickie,

• zaopatrywanie się w żywność, broń i odzież,

• funkcje stroju zbójników, jak wygladał zbójnicki strój / kołtun jako zbójnicki talizman,

• rodzaje zbójnickich tortur / kim byli harnicy, okrutne czasy XVI, XVII, XVIII wieku, zbójnickie więzienia, tortury, kaźń,

• zbójnicka magia,

• zbójnicka mowa,

• zbójnicka religia,

• zbójnickie imiona,

• relacje karczmarzy i zbójników,

• relacje pomiędzy myśliwymi i zbójnikami,

• gdzie zakopane są zbójnickie skarby,

• co zbójnik wkłądał do pyska – czyli o zbójnickich przysmakach,

• relacje zbójników i pasterzy,

• zwalczanie zbójnictwa goralskiego / powstania chłopskie,

• kres zbójnictwa – era austriackiego standrechtu,

• zbójnictwo karpackie w literaturze polskiej,

• apoteoza zbójnictwa w ludowych legendach,

• słynni artyści, poeci, malarze, muzycy o zbójnikach,

• muzycy i zbójnicy, obraz zbójników w pieśniach ludowych,

• podhalańskie pieśni o janosiku i zbójnikach,

• taniec zbójnicki na podhalu i na Żywiecczyźnie,

• ukraińskie melodie o zbójnikach,

• zbójnickie instrumenty muzyczne,

• zbójnickie nuty, pieśni i wiersze,

• zbójnicki mit,

• zbójnickie legendy.

 

Życie zbójnika pełne jest niebezpieczeństw, ale i uroków. Temperament góralski, umiłowanie wolności i swobody, niechęć do podporządkowania się normom społecznym oraz skłonność do licznych wędrówek przyczyniły się do tego, że wielu mieszkańców karpackich wiosek wybrało taki sposób na życie. Zbójnicy cieszący się uznaniem ludu góralskiego uosabiają: siłę, zręczność, przebiegłość, spryt, wykształcenie, mądrość, strojność, urodziwość, wspaniałomyślność oraz pobożność. Zbójnicy zabierają bogatym a dają ubogim, wstawiają się za ludźmi pokrzywdzonymi i rekompensują im wyrządzone zło, poskramiają gnębicieli ludzi biednych i słabych. Kto chce otrzymać miejsce w zbójnickiej kompanii musi odznaczać się wyjątkową odwagą, sprawnością fizyczną i wiedzą. Musi także dotrzymywać danego słowa i zgodnie działać w grupie – od tego zależało powodzenie akcji i bezpieczeństwo całej bandy.

Za las, chłopcy, za las,

Za Tatry, za Tatry,

Ej, jes hań za Tatrami,

zomecek bogaty.

Zomecek bogaty,

Kieby sie ośmielić,

Ej, byłoz by sie było,

Było cym podzielić.


SPECYFIKACJA ZWIEDZANEGO OBIEKTU:

MUZEUM „STARA CHAŁUPA” W MILÓWCE

Muzeum „Stara Chałupa” to zabytkowy drewniany dom, który jest przykładem tradycyjnego budownictwa Żywiecczyzny i jednym z najstarszych przykładów architektury ludowej. Lokalna legenda głosi, że w chałupie miał się zatrzymać król Jan Kazimierz podczas ucieczki przed Szwedami. Miał tu nocować również Jan III Sobieski w drodze do Wiednia.

Chałupa została zbudowana w 1739 roku o czym świadczy napis umieszczony na środkowym tragarzu w izbie: ''RESTAVRATOR DOMI NOVI SEBASTIANUS CAPUTA JEZUS MARIA JÓZEF''. Budowniczym był Piotr Gorel – karczmarz milowski. Prawdopodobnie początkowo chałupa mogła pełnić funkcję wiejskiej karczmy.  Uwieczniony w inskrypcji Sebastian Caputa urzędnik folwarczny z Węgierskiej Górki zakupił od Bartłomieja syna Piotra Gorela w roku 1760 całe gospodarstwo wraz z zabudowaniami i inwentarzem. Syn Sebastiana Caputy, Jan, będąc bezdzietnym przyjął na wychowanie, a następnie usynowił swego siostrzeńca Marcina Kąkola, któremu przekazał całe swoje gospodarstwo. W momencie przejmowania gospodarstwa ojciec Marcina Kąkola pełnił urząd wójta w Milówce. Od tej pory, aż do początku lat 70-tych XX wieku "Stara Chałupa" pozostawała we władaniu rodziny Kąkolów.

W latach 80-tych obiekt poddano gruntownej renowacji z uwzględnieniem szczegółowych badań terenowych, po czy został udostępniony publiczności w 1988 roku. Od 1992 r. obiekt stanowi własność gminy Milówka a jej aktywnym włodarzem jest Gminny Ośrodek Kultury w Milówce. W 2010 r. w chałupie przeprowadzono remont a obok sprowadzono drugi budynek z Przyłękowa, w którym organizowane są warsztaty bibułkarstwa, malarstwa na szkle i ceramiki.

Chałupa zbudowana jest z długich, drewnianych bali połączonych na obłap i rybi ogon, osadzonych na kamiennej podmurówce. Nakrywa ją dwuspadowy dach pokryty gontem z półdaszkami w ścianach szczytowych.

Wystrój chałupy wraz z układem pomieszczeń i sprzętów jest doskonałą ilustracją dawnego stylu życia oraz hierarchii wartości jej mieszkańców.

Do sieni chałupy wchodzi się przez ozdobne kołkowane i szalowane drzwi o archaicznej konstrukcji. Część gospodarczą sieni symbolizuje tu gliniane klepisko, które służyło do omłotów zboża oraz rolnicze narzędzia rozwieszone na ścianach. Tutaj   przygotowywano karmę dla zwierząt, wykonywano również półprodukty (kasze, mąki) dla ludzi. Z sieni drewniane schody prowadzą na strych, który służył jako wędzarnia. Na przedłużeniu sieni po kamiennych stopniach wchodzi się do komory, która służyła do przechowywania żywności, narzędzi i sprzętów związanych z pracami gospodarczymi.  

Od bucka do bucka jaze do jawora t

am nase piniazki, tam naso komora.

Edyć se jawoze, jawoze pękaty,

świycom sie pod tobom zbójnickie dukaty.

Do izby mieszkalnej prowadzą drzwi na ozdobnie kutych zawiasach. Małe okna wpuszczają niewiele światła, stwarzając przytulny półmrok i skutecznie zatrzymując w izbie ciepło. Do oświetlenia służyły drewniane szczapki zwane ''ślojskami'' zatykane w metalowe uchwyty. Tam gdzie nie można było używać otwartego ognia, posługiwano się latarkami stajennymi z oszklonymi bokami. Po lewej stronie od wejścia znajduje się piec chlebowy z okapem, a na metalowych podstawkach stoją gliniane garnki do gotowania. Wokół pieca rozpościera się ''królestwo'' gospodyni, a więc rozmaite naczynia do dojenia i przechowywania mleka tzw. ''gielety'', maślnica, foremki do masła, łyżki, łyżniki, narzędzia do pieczenia chleba i naczynia pasterskie.

Po przekątnej do pieca był tzw. „święty kąt” z kapliczką co wskazuje na szczególne znaczenie tej części izby. Od kąta w obie strony rozchodzą się obrazy o treści sakralnej, które świadczyły o religijności i zamożności gospodarzy. Poniżej obrazów stoi stół z intarsjowanym, czyli wykładanym innym gatunkiem drewna, blatem. Stół pełnił funkcję domowego ołtarzyka, a używany był tylko w czasie ważnych świąt.

Panowie, panowie Bedziecie panami,

Ale nie będziecie Przewodzić nad nami.

Przewodzić nad nami My bedziemy sami

Jak te siwe orły Ponad turnickami.

Ławy służyły do siedzenia ale także jako miejsce do spania. Na uwagę zasługuje tzw. ''szlabanek'' z rozkładanym siedzeniem, służący jako tapczan. Łóżko w izbie to miejsce do spania dla gospodarzy. W dzień układano na nim piętrowo pościel z innych posłań i przykrywano je samodziałowymi narzutami, a na tym układano stos poduszek w haftowanych poszewkach. Obok stała kołyska dla najmłodszej latorośli. Pozostali domownicy rozkładali się do snu na ławach bądź na „zapiecku”. Ważnym elementem wyposażenia wnętrza izby była jedna lub więcej malowanych skrzyń. Służyły one do przechowywania cenniejszej odzieży, pościeli, pieniędzy, korali itp. Skrzynie często wyposażone były w kółeczka, ułatwiające jej przemieszczanie w razie pożaru.

Ciymnom nockom se chodzali,

Chłopcy w duzyk Beskidach zbójowali,

W wiyrchach dokoła przy watrze,

W skolistej jaskini siodowali.

Po prawej stronie od wejścia do izby znajdowała się część gospodarcza. Stoją tu putnie, konewki na wodę, zimą stała beczka z kapustą. Zdarzało się, że w kącie tym umieszczano kilkudniowe cielęta, które przyszły na świat w okresie zimowym.  

Z izby drugie drzwi prowadzą do następnego pomieszczenia zwanego alkierzem. Jest to część budynku, która konstrukcyjnie została wyodrębniona w trakcie budowy. Przez ścianę przechodzi tam trzon pieca chlebowego, a przy nim w podłodze znajduje się mała piwniczka, która pełniła funkcję schowka. Obecnie znajduje się tam krosno służące do tworzenia tkanin.

„Stara Chałupa” to nie tylko muzeum, w którym zwiedza się ekspozycje, ale również miejsce spotkań podczas których można zobaczyć pokaz przędzenia wełny, łuskania fasoli  czy skubania pierza.


WAŻNE INFORMACJE

W naszych zaprzyjaźnionych obiektach na terenie Beskidu Żywieckiego, Śląskiego, Małego (Izbach Regionalnych oraz w pracowniach ludowych artystów) oprócz prelekcji organizujemy na zamówienie imprezy folklorystyczne. Spotkanie takie najczęściej o charakterze integracyjnym odbywają się przy muzyce góralskiej i regionalnej kuchni.

Oferujemy posiady z kapelą góralska z wyśmienitym góralskim menu: kwaśnicą na świńskim ryju, bigosem myśliwskim, pieczonym prosiakiem lub baranem, oscypkami opiekanymi na maśle, moskolami.

Teraz już nie pozostaje mi nic innego, jak życzyć miłej zabawy i wspaniale spędzonych chwil z góralskim folklorem w towarzystwie Karpackiego Gazdy!

 

Wszystkie usługi i bilety wstępów do zwiedzanych obiektów na zapytanie z indywidualna kalkulacją!

 

Skorzystanie z usługi przewodnickiej i zarezerwowanie odpowiednich atrakcji wymaga wcześniejszej rezerwacji, której można dokonać w Żywieckim Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego pod nr tel./fax 033 475 96 52 lub 609 789 879 lub pisząc maila: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zapraszamy w Beskidy z Karpackim Gazdą!

Zarezerwuj Karpackiego Gazdę